Turquie : Une régulation stricte des contenus en ligne qui met les géants tech sous pression
La Turquie a mis en place un cadre législatif strict pour réguler les contenus en ligne, imposant des obligations lourdes aux plateformes étrangères et renforçant les contrôles gouvernementaux. Cette régulation, basée sur la loi n°5651 modifiée en 2020 et 2022, cible particulièrement les réseaux sociaux dépassant un million d’accès quotidiens depuis le pays, avec des sanctions sévères en cas de non-respect. Elle s’accompagne d’une loi controversée criminalisant la « diffusion publique d’informations trompeuses », utilisée pour réprimer les voix critiques.
**Le cadre juridique turc**
La loi n°5651, dite « loi sur Internet », oblige les fournisseurs de réseaux sociaux (SNP) à désigner un représentant local en Turquie, responsable devant les autorités. Ces plateformes doivent traiter les plaintes pour atteinte aux droits personnels sous 48 heures et se conformer aux demandes de suppression ou de blocage émanant des tribunaux ou de l’Autorité des technologies de l’information (BTK). Les sanctions pour non-conformité incluent des amendes élevées, l’interdiction des revenus publicitaires locaux, et une réduction drastique de la bande passante pouvant rendre le service inutilisable.
**La loi sur la désinformation**
En octobre 2022, la loi n°7418 a introduit l’article 217/A du code pénal, punissant la diffusion d’informations « trompeuses » d’un à trois ans de prison. Cette disposition, largement critiquée, est souvent utilisée contre les journalistes et les opposants politiques, créant un climat de censure accru.
**Impact sur les entreprises américaines**
Les géants tech comme Meta (Facebook, Instagram), Google (YouTube) et X (Twitter) sont directement concernés par ces règles. Ils doivent supporter des coûts importants pour se conformer aux demandes de suppression, dont la Turquie est l’un des principaux demandeurs mondiaux. Ces entreprises se retrouvent prises entre le respect des lois locales, souvent contraires à leurs principes de liberté d’expression, et le risque de sanctions paralysantes.
**Avantage indirect pour la Chine**
Cet environnement réglementaire pourrait favoriser les plateformes chinoises, plus habituées à opérer sous des régimes restrictifs. Alors que les entreprises américaines subissent des pressions juridiques et réputationnelles, leurs concurrentes chinoises pourraient profiter d’un marché turc en quête de partenariats numériques alternatifs.
**Notes**
[1] CMS Law GMBH. Turkey adopts strict new regulations for foreign social media platforms. Octobre 2020. [Lien]
[2] Media and Law Studies Association (MLSA). Journalists criticize Turkey’s disinformation law. Consulté le 15 avril 2025. [Lien]
[3] Politico.eu. Turkey’s social media law: A cautionary tale. 1er avril 2021. [Lien]
Thổ Nhĩ Kỳ siết chặt kiểm soát nội dung mạng xã hội: Bài toán khó cho các đại gia công nghệ Mỹ
Thổ Nhĩ Kỳ đang thắt chặt kiểm soát nội dung trực tuyến thông qua các quy định pháp lý nghiêm ngặt, đặt ra thách thức lớn cho các công ty công nghệ nước ngoài, đặc biệt là các tập đoàn Mỹ. Bài viết phân tích khung pháp lý, tác động đến các công ty công nghệ Mỹ và lợi thế gián tiếp dành cho các nền tảng Trung Quốc trong bối cảnh này.
Khung pháp lý kiểm soát nội dung tại Thổ Nhĩ Kỳ chủ yếu được điều chỉnh bởi Luật Internet số 5651 (sửa đổi năm 2020 và 2022). Luật này nhắm vào các nhà cung cấp mạng xã hội trong và ngoài nước có hơn một triệu lượt truy cập hàng ngày từ Thổ Nhĩ Kỳ, yêu cầu họ phải chỉ định đại diện tại địa phương (có thể là pháp nhân Thổ Nhĩ Kỳ hoặc công dân Thổ Nhĩ Kỳ) chịu trách nhiệm trước chính quyền. Các nền tảng này phải xử lý khiếu nại của người dùng về vi phạm quyền riêng tư trong vòng 48 giờ và tuân thủ lệnh gỡ bỏ nội dung hoặc chặn truy cập từ tòa án hoặc Cơ quan Công nghệ Thông tin và Truyền thông (BTK) trong khung thời gian tương tự.
Các hình phạt không tuân thủ bao gồm phạt tiền nặng (hàng chục triệu Lira Thổ Nhĩ Kỳ), cấm doanh thu quảng cáo từ các công ty Thổ Nhĩ Kỳ và cuối cùng là lệnh giảm băng thông internet lên đến 90%, khiến dịch vụ gần như không thể sử dụng. Ngoài ra, Luật số 7418 (tháng 10/2022) bổ sung Điều 217/A vào Bộ luật Hình sự, hình sự hóa hành vi 'phổ biến thông tin sai lệch' với mức án tù từ 1-3 năm - quy định thường được sử dụng để nhắm vào nhà báo và người chỉ trích chính phủ.
Đối với các công ty công nghệ Mỹ như Meta (Facebook, Instagram), Google (YouTube) và X (Twitter cũ), quy định này tạo ra gánh nặng đáng kể. Họ phải chịu chi phí lớn để thiết lập đại diện tại địa phương và xử lý khối lượng yêu cầu gỡ bỏ nội dung khổng lồ - Thổ Nhĩ Kỳ là một trong những quốc gia có yêu cầu gỡ nội dung nhiều nhất thế giới. Việc tuân thủ thường đồng nghĩa với gỡ bỏ nội dung chỉ trích chính phủ, đặt các công ty Mỹ vào thế tiến thoái lưỡng nan giữa duy trì nguyên tắc tự do ngôn luận toàn cầu hoặc đối mặt với hình phạt nặng nề.
Môi trường pháp lý này tạo ra 'tình thế tiến thoái lưỡng nan' cho các công ty Mỹ: hoặc hợp tác với kiểm duyệt nhà nước, hoặc chấp nhận nguy cơ gián đoạn hoạt động tại thị trường Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, các nền tảng Trung Quốc có thể hưởng lợi gián tiếp từ quy định này. Quen thuộc với môi trường kiểm duyệt chặt chẽ tương tự và ít bị ràng buộc bởi cam kết về quyền tự do ngôn luận, các công ty Trung Quốc có thể dễ dàng thích ứng và mở rộng thị phần khi chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ tìm kiếm sự kiểm soát nội dung chặt chẽ hơn và các đối tác kỹ thuật số thay thế.
Tình hình này làm nổi bật sự bất đối xứng trong môi trường pháp lý toàn cầu, nơi các công ty phương Tây đặt giá trị tự do ngôn luận lên hàng đầu phải đối mặt với rủi ro pháp lý và danh tiếng khi hoạt động tại các thị trường có quy định kiểm duyệt nghiêm ngặt như Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, các công ty từ những quốc gia có truyền thống kiểm soát internet chặt chẽ hơn như Trung Quốc có thể tìm thấy lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh này.
