Le Cinquième Cliché de La Jetée : Une Enquête Cinématographique sur la Mémoire Familiale

The Fifth Shot of La Jetée

Le Cinquième Cliché de La Jetée : Une Enquête Cinématographique sur la Mémoire Familiale

Lors d'une projection récente de *La Jetée*, le célèbre photo-roman de science-fiction de Chris Marker (1962), Jean-Henri Cabrera est frappé par une image montrant un homme, une femme et un enfant observant les avions à l'aéroport d'Orly. Bien que leurs visages soient cachés, il est convaincu qu'il s'agit de lui et de ses parents. Intriguée, sa cousine, la réalisatrice Dominique Cabrera, décide d'enquêter sur cette "cinquième photo" et réalise un film explorant cette énigme familiale. Le film mêle enquête historique, archives familiales et réflexion sur le pouvoir des images, tout en évoquant le contexte de l'indépendance algérienne en 1962, année où la famille de Cabrera a quitté l'Algérie pour la France.

Dès les premières minutes, le film confirme les soupçons de Jean-Henri : la photo le représente bien avec ses parents. Mais Cabrera ne s'arrête pas là. Elle explore chaque piste, chaque coïncidence, créant un réseau complexe d'associations. Le film saute rapidement entre différentes intrigues, ce qui peut dérouter le spectateur. Est-ce une simple curiosité familiale ou une œuvre plus profonde, interrogeant la mémoire et l'identité ?

Cabrera utilise des photos de famille pour identifier les personnages de *La Jetée* : la coupe de cheveux de la mère de Jean-Henri, la posture du père, les oreilles décollées de l'enfant. Elle examine aussi des archives d'Orly, des lettres et des passeports, découvrant des coïncidences troublantes, comme le fait que Davos Hanich, acteur principal de *La Jetée*, vient de Sig, la même ville algérienne que sa famille. Des enregistrements audio, comme ceux de l'actrice Hélène Chatêlain, ajoutent une dimension historique.

Les interviews sont filmées alors que les sujets regardent des photos ou des vidéos, capturant leurs réactions émotionnelles. La mère de Cabrera se souvient de leur départ précipité d'Algérie en 1962, tandis que la femme et la fille de Davos Hanich pleurent en revoyant *La Jetée*, évoquant son "éclat". Ces scènes montrent comment les images réveillent des souvenirs enfouis.

Le film met aussi en avant les outils du cinéma et de la photographie. Cabrera tourne dans un studio, montrant caméras, projecteurs et autres appareils. Jean-Henri trouve même le même modèle d'appareil photo Pentax que Marker utilisait. Ces détails techniques soulignent le côté artificiel et médiatisé de l'image.

Des extraits des films de Marker, notamment *La Jetée* et *Le Joli Mai*, ponctuent le documentaire, questionnant les motivations du cinéaste. Cabrera interpelle même Marker dans une voix off : "Voyez comme vous avez attiré notre famille dans le vortex de votre film."

Le film ne suit pas une narration classique. Il joue plutôt sur les associations d'images et de sons, reflétant la façon dont nous regardons les photos. Certaines connexions semblent tirées par les cheveux, comme lorsque Cabrera remarque que les oreilles de Marker ressemblent à celles du garçon sur la photo. Mais ces détails mènent parfois à des découvertes surprenantes, comme le passé amoureux entre Hanich et la mère de Jean-Henri.

Les photos révèlent aussi des traits de personnalité. Cabrera voit dans le regard de son père une tristesse profonde, liée à son statut d'"inconnu dans un nouveau pays". Elle s'intéresse aussi à Marker lui-même, analysant une vidéo intime de Chatêlain pour comprendre sa fascination pour les visages endormis.

Le film évoque souvent les fantômes du passé. Une séquence montre une manifestation pro-Algérie à Paris, où Marker filme des visages qui semblent nous regarder. "Nous divertissons des fantômes", commente Cabrera. Jean-Henri, submergé par les découvertes, compare cette expérience à *Vertigo*.

*Le Cinquième Cliché de La Jetée* est un film poignant sur la puissance des images. Malgré son approche parfois décousue, il montre comment photos et films nous relient aux autres et au passé, préservant des moments tout en gardant leur part de mystère.

Bức Ảnh Thứ Năm của La Jetée: Hành Trình Điện Ảnh Khám Phá Ký Ức Gia Đình

Trong một buổi chiếu phim *La Jetée* (1962) – kiệt tác điện ảnh khoa học viễn tưởng của Chris Marker, Jean-Henri Cabrera chợt giật mình trước cảnh ba nhân vật (một người đàn ông, phụ nữ và đứa trẻ) đứng ngắm máy bay tại sân bay Orly. Dù không thấy rõ mặt, anh tin chắc đó là hình ảnh gia đình mình. Được truyền cảm hứng, người chị họ – đạo diễn Dominique Cabrera – đã dựng nên bộ phim tài liệu khám phá bí ẩn này, đồng thời phản ánh bối cảnh lịch sử khi gia đình bà rời Algérie sang Pháp năm 1962.

Ngay từ đầu phim, nghi ngờ của Jean-Henri đã được xác nhận. Nhưng Cabrera không dừng lại. Bà đào sâu vào từng manh mối, tạo nên mạng lưới liên kết phức tạp giữa ký ức cá nhân và lịch sử điện ảnh. Cách kể chuyện nhảy cóc giữa các tuyến nội dung khiến khán giả bối rối: Liệu đây chỉ là câu chuyện gia đình hay một tác phẩm triết lý về bản chất của ký ức?

Bằng những bức ảnh gia đình, Cabrera so sánh từng chi tiết: kiểu tóc người mẹ, dáng đứng nghiêng đặc trưng của người cha, đôi tai vểnh của cậu bé. Bà còn tra cứu tư liệu về sân bay Orly, hộ chiếu và nhật ký sản xuất, phát hiện sự trùng hợp kinh ngạc: Davos Hanich (diễn viên chính *La Jetée*) cũng xuất thân từ Sig, Algeria – quê hương gia đình bà. Những đoạn phỏng vấn với diễn viên Hélène Chatêlain hay đạo diễn Alain Resnais càng làm rõ giá trị lưu trữ của điện ảnh.

Các cuộc phỏng vấn được quay khi nhân vật xem lại ảnh cũ, bắt trọn khoảnh khắc xúc động. Mẹ của Cabrera nhớ lại giai đoạn 1962 đầy biến động, khi gia đình bà rời Algérie mà không hiểu rõ tình hình chính trị. Trong khi đó, vợ và con gái Davos Hanich nghẹn ngào khi xem lại *La Jetée*, nhớ về "ánh hào quang" của người chồng, người cha đã khuất.

Phim cũng phô bày quy trình kỹ thuật. Cảnh quay trong studio với máy quay, máy chiếu và thiết bị dựng phim nhấn mạnh tính chất nhân tạo của hình ảnh. Jean-Henri thậm chí tìm được chiếc Pentax cùng đời với máy Marker đã dùng. Cabrera còn mang nó tới Orly để tái tạo bức ảnh gốc, gọi đó là "nghi lễ shaman".

Những trích đoạn từ *La Jetée* và *Le Joli Mai* của Marker xuất hiện xen kẽ, đặt câu hỏi về ý đồ đạo diễn. Trong một phân cảnh, Cabrera trực tiếp chất vấn Marker qua lời bình: "Ngài có thấy mình đã kéo gia đình tôi vào vòng xoáy phim của ngài không?"

Khác với cấu trúc truyền thống, phim vận hành bằng mối liên hệ giữa hình ảnh và âm thanh. Một số chi tiết có vẻ gượng ép, như khi Cabrera nhận xét đôi tai vểnh của Marker giống cậu bé trong ảnh. Nhưng chính những quan sát này dẫn tới phát hiện bất ngờ: Hanich từng yêu mẹ của Jean-Henri nhưng bị gia đình từ chối vì bị coi là "kẻ lười nhác".

Ảnh chân dung còn phơi bày tâm trạng. Cabrera nhận ra nỗi u sầu trong ánh mắt cha mình – một "kẻ vô danh trên đất khách". Phần sau phim tập trung phân tích Marker qua đoạn phim riêng tư quay Hélène Chatêlain thức dậy, hé lộ khả năng nắm bắt khoảnh khắc thân mật của ông.

Yếu tố ma mị xuất hiện khi phim tái hiện cuộc biểu tình ủng hộ Algérie ở Paris. Những gương mặt trẻ trong đoạn phim tư liệu dường như đang nhìn thẳng vào khán giả hiện tại. "Chúng ta đang giải trí cho những bóng ma", giọng bình luận vang lên. Jean-Henri thốt lên: "Tôi choáng váng... như trong *Vertigo* vậy".

*Bức Ảnh Thứ Năm của La Jetée* là hành trình cảm động về sức mạnh của hình ảnh. Dù đôi khi rối rắm, phim minh chứng cách điện ảnh kết nối chúng ta với quá khứ, lưu giữ ký ức nhưng vẫn giữ nguyên phần bí ẩn không lời giải.