Désindustrialisation et IA : Ce que l'histoire nous enseigne sur l'impact des nouvelles technologies sur l'emploi
En 1952, Kurt Vonnegut publiait "Piano mécanique", une dystopie avertissant des conséquences sociales de l'automatisation. Son récit dépeignait une société où les machines programmées rendaient les travailleurs obsolètes, entraînant chômage de masse et anomie. Si sa vision technologique s'est partiellement réalisée - la production manufacturière américaine a décuplé depuis 1947 avec 10% moins de main-d'œuvre - sa prédiction d'un chômage massif s'est révélée fausse. Aujourd'hui, le taux d'emploi des Américains en âge de travailler dépasse largement celui des années 1950.
Ce débat historique trouve un écho troublant dans les craintes actuelles concernant l'IA. Comme dans les années 1950, certains prédisent une apocalypse de l'emploi et une dépendance généralisée aux aides gouvernementales. Pourtant, l'histoire montre que si la technologie détruit certains emplois, elle en crée toujours de nouveaux. Le déclin de l'emploi manufacturier (de 30% dans les années 1950 à moins de 10% aujourd'hui) s'explique davantage par les gains de productivité technologiques que par la mondialisation.
Le progrès technologique, comme le commerce international, enrichit l'économie globale mais crée des gagnants et des perdants. Des millions de travailleurs peuvent se retrouver pénalisés, même lorsque les revenus globaux augmentent. La question cruciale est de savoir si la société choisira de redistribuer une partie des gains pour aider ceux qui subissent les contrecoups du progrès.
Cet article s'appuie sur l'histoire récente de la désindustrialisation pour éclairer les effets probables de l'IA sur les travailleurs américains. Trois aspects seront analysés : l'évolution technologique et la désindustrialisation depuis 1945, les raisons pour lesquelles le progrès technique ne cause pas de chômage massif, et l'identification des victimes du changement technologique.
Bài học từ quá khứ: Tác động của AI đến việc làm dưới góc nhìn từ quá trình khử công nghiệp hóa
Năm 1952, Kurt Vonnegut cho ra mắt tác phẩm "Piano Cơ" - một lời cảnh báo về hậu quả xã hội của tự động hóa. Trong viễn cảnh của ông, những cỗ máy được lập trình sẵn sẽ khiến người lao động trở nên thừa thãi, dẫn đến một xã hội chìm trong nạn thất nghiệp hàng loạt và tình trạng vô tổ chức. Dự đoán về công nghệ của ông phần nào đúng: năm 2024, ngành sản xuất Mỹ tạo ra sản lượng gấp 10 lần năm 1947 nhưng chỉ sử dụng 90% nhân lực so với trước. Tuy nhiên, dự báo về thất nghiệp hàng loạt lại hoàn toàn sai lầm.
Hiện nay, tỷ lệ người Mỹ trong độ tuổi lao động có việc làm cao hơn nhiều so với thập niên 1950. Điều này một phần nhờ sự gia nhập thị trường lao động của phụ nữ, nhưng quan trọng hơn là dù có tự động hóa, đa số người Mỹ vẫn tìm được việc làm. Những cảnh báo về "ngày tận số" của việc làm do AI hiện nay y hệt những gì người ta nói về tự động hóa những năm 1950.
Công nghệ thực sự có thể phá hủy một số việc làm, thậm chí cả ngành nghề. Tăng trưởng năng suất nhờ công nghệ chính là nguyên nhân chính khiến tỷ trọng lao động sản xuất giảm từ 30% những năm 1950 xuống dưới 10% hiện nay, chứ không phải do toàn cầu hóa. Tuy nhiên, lịch sử cho thấy công nghệ chưa bao giờ gây ra thất nghiệp hàng loạt, bởi những công việc mới luôn xuất hiện để thay thế công việc cũ bị mất đi.
Đây là quy luật vận hành của nền kinh tế: công nghệ vừa phá hủy vừa tạo ra việc làm. Dù vậy, không phải ai cũng được hưởng lợi. Giống như thương mại quốc tế, tiến bộ công nghệ làm giàu cho nền kinh tế nói chung nhưng có thể khiến hàng triệu người rơi vào cảnh khó khăn. Thu nhập tổng thể tăng lên, nhưng luôn có người thua thiệt bên cạnh người được hưởng lợi.
Bài viết này sẽ phân tích ba vấn đề then chốt: lịch sử công nghệ và quá trình khử công nghiệp hóa tại Mỹ từ Thế chiến II, lý do tiến bộ công nghệ không gây thất nghiệp hàng loạt, và đối tượng nào chịu tác động tiêu cực từ những thay đổi này. Qua đó, chúng ta có thể hình dung rõ hơn về tác động của AI đến thị trường lao động Mỹ trong tương lai.
